Weblog Gerber van der Graaf

Hieronder vind je de weblog van Gerber van der Graaf, ingenieur. Hij woont al een jaar of 22 in Catalonië en houdt sinds juni 2017 een weblog bij met beschouwingen over de politieke situatie - met name de vervolging van de Catalaanse politici. Met zijn goedvinden is dit artikel geïntegreerd in deze website, maar kan uiteraard ook ‘los’ worden bekeken.

Spaanse regeringssteun van Catalaanse partijen

18 november 2023

(1550 woorden)

Vervroegde verkiezingen
Afgelopen 28 Mei vonden in Spanje gemeenteraadsverkiezingen plaats en in 13 van de 17 autonome gebieden tevens regionale verkiezingen. De socialistische PSOE partij verloor daarbij dusdanig van de rechtse Partido Popular (PP) dat president Pedro Sánchez vervroegde nationale verkiezingen uitschreef om de neerwaartse trend voor te zijn en de vervroegde nationale verkiezingen alsnog te kunnen winnen. Deze vonden afgelopen 23 Juli plaats.

Bij deze verkiezingen werd de PP als grootste partij gekozen. Zij had met 137 van de 350 zetels in totaal echter te weinig om een regering te kunnen vormen. Zelfs indien zij de steun van de ultrarechtse Vox partij (33 zetels) zou krijgen. De PSOE (121 zetels) zou wel een meerderheid kunnen behalen indien zij de steun van de kleine partijen, inclusief de Catalaanse onafhankelijkheidspartijen ERC (7 zetels) en Junts per Catalunya (JxCat, Samen voor Catalonië met 7 zetels), kan verkrijgen. De sleutel voor het vormen van een regering ligt voornamelijk in de handen van de Catalaanse president in ballingschap, Puigdemont, en zijn partij JxCat  Weliswaar heeft Puigdemont geen formele functie meer binnen deze partij, maar de strategie voor onderhandelingen werden door het partijbestuur met de afgezette president in Waterloo uitgezet.

Gedoogsteun ERC
De demissionaire regering van Sánchez had reeds de steun van ERC. Men had toen afgesproken dat er gesprekken zouden plaatsvinden om het politieke conflict op te lossen. In totaal hebben gedurende de afgelopen regeringsperiode van drie en een half jaar slechts drie van dergelijke gesprekken plaatsgevonden met als enig concreet resultaat dat de wet voor opruiing uit het strafboek werd vervangen door de wet op ‘ernstige publieke onrust’. De straffen daarop werden echter niet verlaagd en achteraf blijkt dat de nieuwe wet protestdemonstranten zwaarder worden bestraft dan voorheen. Daarnaast draaide de Catalaanse onafhankelijkheidspartij 180 graden om door te beloven dat zij zich aan de Spaanse grondwet zou houden.

Officiële status Catalaanse taal in EU
Voordat er onderhandelingen tussen JxCat en de PSOE over regeringssteun zouden plaatsvinden moest er eerst een akkoord komen over het voorzitterschap van het Congres. In ruil dat de PSOE het voorzitterschap zou krijgen, dwong JxCat af dat de Catalaanse taal, samen met het Baskisch en het Galicisch in het Congres kan worden gesproken en dat deze in de Europese Unie de officiële status krijgen. Als garantie hiervoor had Puigdemont het document in handen waarin de minister van Buitenlandse Zaken (BuZa) de aanvraag daarvoor op de agenda had gezet van de Raad van Europese ministers. (Spanje is momenteel voorzitter van de EU). Enkele EU lidstaten zijn echter bang dat er binnen hun landsgrenzen andere minderheidstalen dezelfde status zouden willen krijgen. Zij vroegen Spanje daarom om juridische garanties dat dit niet zou kunnen gebeuren. Het Spaanse ministerie van BuZa stuurde de benodigde documenten echter slechts twee dagen voordat de raadsvergadering zou plaatsvinden naar de EU lidstaten. Bovendien stuurde BuZa de documenten in het Spaans, hetgeen de lidstaten de verwerking nog meer bemoeilijkte. Uiteindelijk werd het thema in de Europese raad in minder dan vijf minuten afgehandeld en werd de aanvraag wegens het gebrek aan steun (opnieuw) niet in stemming gebracht. Daarmee lijkt de officiële EU status van de Spaanse minderheidstalen op de lange baan te zijn geschoven.

Regeringssteun JxCat en Puigdemont
De onderhandelingen tussen JxCat en de PSOE over gedoogsteun voor de Spaanse regering lijken anders te verlopen dan bij ERC. Het verdrag heeft eerder het karakter van een vredesovereenkomst dan een regeringsovereenkomst. Het document wijst voornamelijk op de onoverkomelijke tegenstellingen tussen de partijen en zegt dat deze door middel van onderhandelingen moeten worden overbrugt. De partij van Puigdemont eist garanties vooraf die zullen worden gecontroleerd door een team van internationale bemiddelaars. Dit zijn vaak ex-politici of (voormalig) diplomaten en van verschillende landen. Hun identiteit, met uitzondering van de woordvoerder, en de bijeenkomsten worden doorgaans geheim gehouden. Indien één van de partijen zich niet aan de afspraken houdt, heeft dit gevolgen. Afgelopen donderdag 16 November stemde JxCat in de eerste ronde van het debat voor de regering van Pedro Sánchez. De nieuwe regering van Spanje heeft daardoor een absolute meerderheid in het Congres. JxCat liet Sánchez weten dat zij haar regeringssteun gedurende de regeringstermijn continu en afhankelijk van het verloop van de onderhandelingen zal heroverwegen.

De voornaamste punten in het verdrag gaan over de erkenning van Catalonië als natie en daarmee het recht op zelfbeschikking. JxCat streeft er naar dat Catalonië met instemming van Spanje een referendum over haar onafhankelijkheid zal gaan houden. Ook wil men onderhandelen dat de autonome regio zelf haar belastingen kan innen en deze vervolgens aan Spanje afdraagt naar gelang de geleverde overheidsdiensten of infrastructuren, hetzelfde zoals nu in Navarra en Baskenland gebeurt. Een ander belangrijk punt is dat amnestie wordt verleent aan alle betrokkenen, zowel politici als burgers, die als gevolg van de mislukte poging tot de Catalaanse onafhankelijkheid, worden vervolgt. De Spaanse politie en Guardia Civil die tijdens en het referendum en bij de protesten daarna hardhandig tegen de bevolking optrad, krijgen echter ook amnestie. Veroordeelde terroristen worden van amnestie uitgesloten. Puigdemont eiste dat de amnestiewet door het Congres zou moeten zijn aangenomen alvorens hij zijn gedoogsteun aan de regering van Sánchez zou geven. Ook deze vraag werd door de wettelijke deadline van de aanstelling van een regering (deze zou op 24 November verlopen) niet vervult. Naast amnestie zullen de rechtzaken worden onderzocht of er sprake is van politieke vervolging, de zogenaamde lawfare.

Weerstand tegen amnestie
Het is normaal dat de oppositie (PP, Vox) en haar aanhang tegen de overeenkomst tussen JxCat en de PSOE zijn. Minder begrijpelijk is het fanatisme waarmee dit gebeurd. Puigdemont wordt in de ultra rechtse kringen als vluchteling voor justitie en als staatsvijand nummer één beschouwd. De protesten van de afgelopen dagen, met name voor het bureau van de PSOE in Madrid, trokken internationaal de aandacht. Dit keer was niet alleen te horen dat Puigdemont de gevangenis in moet (of erger), maar ook Sánchez moet het nu het ontgelden. De PP stuurde een brandbrief naar EU Commissaris voor justitie, Didier Reynders, om de wet tegen te laten houden en zij heeft een een plenair debat in het Europees parlement aangevraagd over de rechtstaat in Spanje.

Naast de politieke oppositie hebben ook de EU ambtenaren in Brussel van Spaanse afkomst hun ongenoegen over de amnestiewet geuit, ondanks dat de ambtenarij verplicht is om zich politiek neutraal te houden.

Rechters
Naast de politieke oppositie toont ook de gerechtelijke macht zich fel tegen de amnestiewet en het aangekondigde onderzoek naar lawfare. Zij vindt het onaanvaardbaar dat de neutraliteit van justitie door de politiek ter discussie wordt gesteld. De Hoge Juridische Raad, het bestuursorgaan van de gerechtelijke macht, ondertekende daarom een petitie waarin zij de amnestiewet (waarvan de tekst op dat moment nog onbekend was) afwijzen. De wet zou een inbreuk zijn op de scheiding van de machten en het einde van de rechtstaat betekenen. Een rechter gelieerd aan de PSOE, hield zich afzijdig omdat bemoeienis van de Hoge Raad met de politiek ongrondwettelijk is. Het mag gerust gesteld worden dat de Hoge Raad met haar petitie tegen de politiek rebelleert. Ook het Audiencia Nacional, de rechtbank die handelt over terrorisme, de rechtbanken in Cordoba, Sevilla, Salamanca en Malaga, de conservatieve vakbond van rechters (APM) en de onderzoeksrechters in Barcelona protesteren tegen de amnestiewet. In minder bedekte termen sprak ook het Hooggerechtshof zich in een bericht uit tegen de voorgenomen wet. De rechtbank van Catalonië liet weten dat zij zich bij het Hooggerechtshof aansluit.

De vakbond van openbare aanklagers eist de aftreding van de openbare hoofdaanklager, García Ortiz, omdat deze politiek neutraal wil blijven en zich niet wil uitspreken over de amnestiewet.

Puigdemont verdacht van terrorisme
Rechter García-Castellón van het Audiencia Nacional onderzoekt sinds drie jaar de protestbeweging Tsunami Democràtic (Democratische Tsunami). Deze organiseerde een blokkade op de grens met Frankrijk en een protestbijeenkomst op het vliegveld van Barcelona als protest tegen de veroordelingen van de politici en burgerleiders door het Hooggerrechtshof in 2018 wegens het referendum. Tijdens de onderhandelingen tussen PSOE en JxCat klaagt García-Castellón Puigdemont, de voorzitster van ERC,  Marta Rovira (welke in ballingschap in Zwitserland verblijft) en negen anderen voor terrorisme aan omdat zij betrokken zouden zijn geweest bij Tsunami. Tijdens het protest voor de deuren van Terminal 1 van het vliegveld zou een dode zijn gevallen als gevolg hiervan. Het betreft een Franse toerist die incheckte in Terminal 2 (aan de andere kant van het vliegveld) en door een hartaanval overleed. Zowel het Franse consulaat, de ambulancedienst die de toerist probeerde te reanimeren als de Catalaanse politie melden dat het overlijden van de toerist niet gerelateerd is aan het protest van Democratische Tsunami. Volgens de advocaat van Puigdemont, Boye, banaliseert de rechter de aanklacht van terrorisme en schendt daarmee het Europese verdrag 2017/541. De aantijgingen tegen Puigdemont en het moment van publicatie doet sterk vermoeden dat de rechter van het Audiencia Nacional het verdrag tussen PSOE en JxCat wil boycotten.

Militairen
Spanje zou zichzelf niet zijn indien het leger zich niet met de politiek zou bemoeien. Een vijftigtal oud-militairen roepen op tot een staatsgreep om Sánchez uit zijn functie te zetten en eisen herverkiezingen vanwege het ‘gebrek aan gerechtigheid, gelijkheid en democratie’ in de Spaanse staat.

Scepticisme onder Catalanen
Ook van Catalaanse zijde is de overeenkomst met gemengde gevoelens ontvangen. De burgerorganisatie Assemblea Nacional Catalana is zelfs tegen ieder akkoord dan ook met een Spaanse regering. Men heeft weinig vertrouwen dat Sánchez zijn afspraken zal nakomen en velen voelen zich verraden door de Catalaanse politieke partijen. Enkelen beweren dat met de regeringssteun aan Spanje het politieke proces van de Catalaanse onafhankelijkheid voorbij is. De tijd zal leren hoe de onderhandelingen gedurende de komende regeringsperiode zullen verlopen en hoe de Spaanse Staat en, vooral, de ‘Deep State’ daarop zal reageren. Één ding is zeker: de Catalaanse onafhankelijkheid is weer terug op de politieke agenda.

> De stand van zaken in en rond Catalonië > Kanttekeningen door Gerber van der Graaf > Weblog Gerber van der Graaf