Weblog Gerber van der Graaf

Hieronder vind je de weblog van Gerber van der Graaf, ingenieur. Hij woont al een jaar of 22 in Catalonië en houdt sinds juni 2017 een weblog bij met beschouwingen over de politieke situatie - met name de vervolging van de Catalaanse politici. Met zijn goedvinden is dit artikel geïntegreerd in deze website, maar kan uiteraard ook ‘los’ worden bekeken.

CatalanGate: Spanje bespioneert op grote schaal Catalanen

26 april 2022

(1650 woorden)

Massale politieke spionage
Op 25 April, publiceerde de Noord Amerikaanse krant ‘The New Yorker’ een artikel over de onderzoeksresultaten van het Canadese instituut Citizen Lab. Dit instituut, gelieerd aan de universiteit van Toronto, onderzoekt het misbruik van burgerrechten. Zij constateert dat sinds 2015 65 mobiele telefoons van Catalaanse politieke leiders, activisten, juristen en artsen waren geïnfecteerd met de spionageprogramma ‘s Pegasus (63) en Candiru (2). Op twee Baskische politici na zijn de slachtoffers allemaal Catalanen, waaronder de drie voormalige Catalaanse presidenten Artur Mas, Carles Puigdemont, Quim Torra en de huidige president Pere Aragonès (inclusief hun omgeving zoals medewerkers, vrienden en familieleden), twee voorzitters van het Catalaanse Parlement, vijf leden van het Europese parlement en vijf advocaten. Enkele van deze spionagezaken waren reeds bekend. Het nieuws is de grote omvang van 65 gevallen. Nooit eerder is een een dergelijke omvang geconstateerd van spionage met Pegasus.

Pegasus is ontwikkeld en wordt verkocht door de Israëlische NSO Group dat alleen licenties verleent aan overheden ter bestrijding van terrorisme en georganiseerde misdaad. Met de software kan alle informatie op de mobiele telefoon worden ingezien en kan de controle van het toestel worden overgenomen zodat camera, microfoon en locatie kunnen worden geactiveerd. Het artikel van The New Yorker zegt dat er misschien meer toestellen zijn geïnfecteerd. Het forensische programma van Citizen Lab is echter met name toegespitst op iPhones en het is daarom moeilijker om spionage op Android toestellen vast te stellen.

Verantwoording
Wie de spionage heeft laten uitvoeren kan niet met de forensische software worden geanalyseerd. Gezien de slachtoffers en de momenten waarop zij werden bespioneerd (op cruciale momenten rond het referendum over de Catalaanse onafhankelijkheid) kan dit echter alleen Spanje zijn geweest. Het artikel van The New Yorker laat daar weinig twijfel over bestaan. Ook het editoriaal artikel van de Washington Post veroordeelt scherp de schendingen van de burgerrechten door het CatalanGate schandaal en stelt dat, gezien de omstandigheden, Spanje verantwoordelijk moet zijn.

De Spaanse regering ontkent dat zij iets met de spionage te maken heeft. Pas na een week bezocht minister Félix Bolaños de Catalaanse regering voor overleg. De trage reactie en het lage niveau van het bezoek voor een dergelijke zaak is zonder meer een minachting naar de Catalaanse overheid en geeft weinig hoop dat er iets opgehelderd zal worden. Het enige wat Bolaños toezegde was dat hij overleg zou plegen in de de parlementaire ‘Commissie van officiële geheimen’ met de Spaanse inlichtingendienst CNI. De leden van deze commissie moeten door een absolute meerderheid van het Congres worden goedgekeurd, oftewel met instemming van PP en PSOE tezamen waardoor enkel vertrouwelijke leden van het Spaanse regiem plaats kunnen nemen. De congresleden die er zitting in hebben zijn geheimhouding verplicht. De Catalaanse regering zegt dat zij met deze vage belofte en gebrek aan transparantie geen genoegen neemt en waarschuwt voor ‘ernstige politieke gevolgen’.

De kosten
Een operatie door een inlichtingendienst van dergelijk grote omvang kan echter niet zonder toestemming en medeweten van een Spaanse president plaats vinden. Daar de spionages met Pegasus reeds in 2015 plaats vonden, vielen zij in eerste instantie onder de verantwoordelijkheid van president Mariano Rajoy van de Partido Popular (PP). President Sánchez van de socialistische PSOE partij zette deze illegale praktijken voort.

Aan de hand van de spionages met Pegasus in Mexico (welke onder de presidenten Enrique Peña Nieto en Felipe Calderón van 2012 tot 2018 werden verricht maar met de komst van president López Obrador in 2018 werden stopgezet en door het OM werden onderzocht en gedocumenteerd) weet men dat iedere hack van een mobiele telefoon zo ‘n 650.000 Euro ‘s kost. In totaal heeft Mexico voor zes spionagezaken 71 miljoen Euro ‘s aan NSO betaald. Een zeer conservatieve analyse leert dat de spionages tegen de Catalanen de Spaanse Staat minstens 41 miljoen Euro ‘s moet hebben gekost. Daar komt bij dat sommige telefoons meerdere keren zijn gehackt en dat het aantal bespioneerde gsm telefoons mogelijk hoger ligt dan de genoemde 63 gevallen.

Het CNI en Defensie hebben een reservefonds van 27 miljoen Euro ‘s. De uitgaven hiervan worden besloten in de reeds genoemde ‘geheime commissie’. Deze commissie heeft echter sinds 2019 niet meer vergaderd en er is daarom al drie jaar lang geen controle over de uitgaven van dit reservefonds. Daar het benodigde bedrag voor de spionages veel hoger moet liggen dan de begroting van het reservefonds, moet het resterende bedrag elders vandaan zijn gehaald. Het Mexico geval leert dat het geld mogelijk via postbusbedrijven in fiscale paradijzen is verkregen.

De slachtoffers
Het spionageschandaal treft de Europese Unie in het hart. Vijf leden van het Europese parlement zijn door Spanje bespiedt. Het parlement heeft daarom een onderzoekscommissie ingesteld. Diana Riba, vicepresidente van deze commissie en zelf ook slachtoffer: “Wie ons bespioneert, bespioneert het gehele Europese parlement”. De commissie heeft aangeboden om de mobiele telefoons van al haar parlementsleden te onderzoeken. De Europese Commissie veroordeelt scherp het illegaal spioneren met Pegasus. Zij schudt echter iedere verantwoordelijkheid van zich af en zegt dat alleen de lidstaten, in dit geval Spanje, onderzoek naar deze schendingen van burgerrechten kunnen doen.

Elders in Europa
Aangezien ook buitenlanders (Aamer Anwar, de advocaat van MEP Clara Ponsatí in Schotland) en de Catalanen in ballingschap in België en in Zwitserland zijn bespioneerd, zullen er naast de aangiften in Spanje met grote waarschijnlijkheid ook rechtzaken in de genoemde Europese landen volgen.

De Raad van Europa had reeds een tijdelijke commissie (PEGA) ingesteld (onder leiding van de Nederlandse politicus Jeroen Lenaers) om de illegale spionage met Pegasus door Polen en Hongarije tegen de politieke oppositie, journalisten en advocaten te onderzoeken. Spanje komt daar nu in dit lijstje bij en steekt qua aantal spionagezaken met kop en schouders boven Polen en Hongarije uit.

De advocaat
Advocaat Gonzalo Boye vraagt zich af of alle rechtzaken waar hij de verdediging voerde sinds hij bespioneerd wordt nog wel rechtsgeldig zijn. Het OM en de rechter hebben door de spionages inzage in de documenten op zijn toestel en hebben de vertrouwelijke gesprekken met zijn clienten kunnen afluisteren.

De artsen
Op 17 Mei 2021 ontving de arts en hoogleraar aan de Universiteit van Barcelona Elías Campo Güerri de Nationale Prijs voor Onderzoek op het gebied van medicijnen uit de handen van koning Felipe VI. Op hetzelfde moment van erkenning voor zijn pionierswerk (en ook daarvoor) werden zijn mobiele telefoon en die van zijn vrouw (Maria Cinta Cid, tevens arts aan de universiteitskliniek) bespioneerd met Pegasus. Het doel waren niet zijzelf, maar hun zoon Elies Campo Cid, die als informaticus voor WhatsApp en Telegram had gewerkt en nu bij Citizen Lab werkzaam is. Omdat hij een Amerikaans mobiel nummer heeft kan Pegasus daar niet op worden geïnstalleerd. Het CNI heeft daarom de mensen uit zijn omgeving bespioneerd om informatie over zijn werkzaamheden en activiteiten te kunnen verkrijgen. (Elies Campo Cid is tevens actief bij de burgerorganisatie Omnium Cultural, welke sterk pleit voor de Catalaanse onafhankelijkheid). Met deze spionage is bovendien alle vertrouwelijke informatie van patiënten bespioneerd en daarmee wordt het beroepsgeheim van artsen geschonden, aldus Maria Cinta. Zij hoopt dat de universiteit of het ziekenhuis een aanklacht zal indienen. Haar toestel werd bespioneerd op 17, 19, 23, 28 i 30 December 2019 en op 3, 5 en 9 Januari 2020, oftewel rond de feestdagen toen hun zoon uit Canada over kwam naar Spanje.

Voorstander
Maar er zijn ook voorstanders van deze massale politieke spionage tegen de Catalaanse burgers. De ultrarechtse en anti-Catalaanse Ciutadans partij distantieert zich van de Europese liberalen Renew Europe, waar zij lid van is. Deze laatste stelde voor om een parlementaire onderzoekscommissie in te stellen en eist uitleg van de Spaanse regering. De Ciutadans partij bagatelliseert het spionageschandaal en vind dat Spanje het recht heeft om zich te verdedigen tegen “de agressie tegen het grondwettelijke systeem”, aldus partijleider Carlos Carrizosa. Volgens Marta Bosquet, Europees parlementariër van Ciutadans, ‘moet het CNI haar werk kunnen doen’.

Politieke gevolgen
De Catalaanse regering in ballingschap (de Raad voor de Catalaanse Republiek, onder leiding van Puigdemont en gezeteld in Waterloo), eist van de Catalaanse regering en haar politieke partijen (ERC en JxCat) dat zij onmiddellijk iedere steun en samenwerking met de regeringspartij PSOE opzeggen en de ‘farce van de onderhandelingen’ (over het Catalaanse onafhankelijkheidsconflict) met de Spaanse regering moeten stoppen. Met de spionage affaire leeft de hoop weer op dat de politieke partijen na een lange periode van onenigheid over de te voeren strategie weer eensgezins zullen optreden. Of het zo ver zal komen valt nog maar te bezien. De Catalaanse regering onder leiding van Aragonès (ERC) wil niet van stoppen met de dialoog weten (alhoewel zij in twee jaar tijd slechts tweemaal hebben vergaderd en de PSOE/Podemos regering van Sánchez bij hoog en bij laag laat weten dat er over zelfbeschikking en amnestie voor de veroordeelde Catalaanse leiders niet gepraat kan worden). Hij en zijn ERC partij blijft de regering van Sánchez in het Congres van Afgevaardigden vooralsnog steunen. Ook de partij van Puigdemont, JxCat, heeft haar samenwerking met de PSOE in de provinciale Raad van Barcelona nog niet opgezegd. De politici, met name zij die hun gehele professionele carrière aan de politiek en de partij te danken hebben, geven de voorkeur aan rust, hun financiële stabiliteit en stemmenwinst op de korte termijn. Blijkbaar geven zij de voorkeur aan volledige onderwerping aan Spanje boven het uitvoeren van hun politiek mandaat. Daarmee verraden zij hun kiezers die hen met een meerderheid van 52% stemden om de Catalaanse Republiek waar te maken.

De Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging is duidelijk grassroot. Hoe lang het geduld van de kiezer nog op de proef wordt gesteld en hoeveel vernederingen de Catalaanse bevolking door Spanje, maar ook door haar eigen regering, nog kan uitstaan is zeer de vraag. De burgerbeweging ANC heeft de wacht aangezegd tegen de politieke partijen die zeggen dat zij voor de Catalaanse onafhankelijkheid zijn en dreigt om een eigen kieslijst op te stellen. Maar dat is weer een ander verhaal.

Nabericht
Kort na dit schrijven maakte de Spaanse krant El País bekend dat de Spaanse inlichtingendienst CNI toegeeft dat zij in zeer enkele gevallen Pegasus heeft gebruikt. Zij ontkent echter de spionage op grote schaal en die van advocaten, artsen en Parlementsvoorzitters. Het CNI beweert toestemming te hebben van het Hooggerechtshof voor hun spionageactiviteiten.

> De stand van zaken in en rond Catalonië > Kanttekeningen door Gerber van der Graaf > Weblog Gerber van der Graaf