Weblog Gerber van der Graaf

Hieronder vind je de weblog van Gerber van der Graaf, ingenieur. Hij woont al een jaar of 22 in Catalonië en houdt sinds juni 2017 een weblog bij met beschouwingen over de politieke situatie - met name de vervolging van de Catalaanse politici. Met zijn goedvinden is dit artikel geïntegreerd in deze website, maar kan uiteraard ook ‘los’ worden bekeken.

Het is de taal, idioot!

20 december 2021

(1200 woorden)

Taal als fundament van identiteit
Van al onze manieren waarmee wij ons uitdrukken is de taal misschien wel de allerbelangrijkste. We krijgen deze van huis uit mee (vandaar dat we spreken over ‘moedertaal’), drukken onze gevoelens er mee uit en communiceren ermee in ons dagelijkse leven. Door middel van literatuur, poëzie en liederen wordt taal verheven tot kunst. Taal is daarom misschien wel het meest essentiële van onze cultuur, onze manier van doen en van denken en zorgt voor sociale cohesie.

Vervolging Catalaanse taal door de tijden heen
In Spanje begon de vervolging van de Catalaanse taal door koning Felipe V van Bourbon in 1716 met het decreet Nueva Planta nadat Catalonië tijdens opvolgingsoorlog in 1714 op brute wijze werd onderworpen. Het gebruik van het Catalaans werd toen verboden binnen de overheidsinstellingen. In 1768 werd de Catalaanse taal ook in het onderwijs verboden en in 1801 vervolgens in de theaters. In 1838 mocht er geen Catalaanse tekst meer op de graven worden geschreven. In 1896 werd het Catalaans spreken door de telefoon verboden. In 1939 brak na de staatsgreep en de burgeroorlog de 40-jarige dictatuur van Franco aan waarin het publiekelijk gebruik van Catalaans kon worden bestraft met de dood.

De huidige situatie
In 1978 kwam de grondwet die stelt dat het gebruik van het Catalaans gegunt wordt, maar het Spaans een verplichting is. Tijdens de ‘overgangsperiode naar democratie’ die daarop volgde kreeg de Catalaanse overheid onder andere het onderwijs als overheidstaak toebedeeld. Aan de hand daarvan werd met de onderwijswet 7/1983 de ‘taalonderdompeling’ ingevoerd waarin het Catalaans als voertaal op de scholen wordt gebruikt. Dit was mede op initiatief van immigranten uit andere delen van Spanje die zich in Catalonië hadden gevestigd zodat hun kinderen zich in de samenleving konden integreren. Deze onderwijswet werd bekrachtigd door de uitspraak van het Constitutioneel Hof in 1994.

De wens voor Catalaanse onafhankelijkheid nam echter toe toen in 2010 het sterk gepolitiseerde Constitutioneel Hof het voorwoord van het nieuwe Statuut van tafel veegde. Dit voorwoord stelde dat Catalanen een natie vormen en het Catalaans daarom de hoofdvoertaal in Catalonië is. De minachting voor de Catalaanse identiteit door het Constitutioneel Hof culmineerde in het referendum voor onafhankelijkheid op 1 oktober 2017.

Taalonderdompeling in gevaar
De Catalaanse taal, waar alles om begon, moet het nu opnieuw ontgelden. Op de kleuterschool Turó del Drac in de plaats de Canet de Mar vroegen de ouders van een 5-jarige leerling aan justitie dat hun kind voor 50% onderwijs in het Spaans zou krijgen. (De vader is voormalig raadslid van de uitgesproken Spaans nationalistische en anti-Catalaanse Ciutadans partij.) De rechter oordeelt dat de school voor 25% het onderwijs in de Spaanse taal moet voeren. Deze beslissing is niet gebaseerd op onderwijs of opvoedkundige argumenten. Verschillende studies laten zien dat de kennis van de Spaanse taal bij de leerlingen in Catalonië niet onderdoet voor die in de rest van Spanje. Afgezien dat op deze manier één leerling voor een gehele school bepaalt in welke taal onderwijs moet worden gegeven, heeft de gerechtelijke uitspraak verstrekkende gevolgen omdat een juridisch precedent wordt geschapen die het gehele onderwijsmodel van taalonderdompeling ondermijnt.

Reacties in Catalonië
Als reactie hebben de ouders van 23 (van de in totaal 25) leerlingen van de klas in kwestie een petitie tegen deze uitspraak opgestart. Naar aanleiding hiervan en een verklaring van het schoolbestuur hielden ultrarechtse Spaans nationalisten betogingen en werden de muren van het schooltje beklad met hakenkruisen en teksten als ‘Franco 1939’. Daarnaast ontving het schoolbestuur doodsbedreigingen. De Catalaanse kanselier (minister) van onderwijs laat bij zijn bezoek aan de school weten dat hij het schoolbestuur juridisch niet kan bijstaan omdat de uitspraak direct aan de school is gericht. Naar aanleiding van zijn verklaring dreigt de coalitiepartner (JxCat) uit de regering te stappen. Hierdoor ligt opnieuw een regeringscrisis in het verschiet van coalitiepartijen die maar niet met elkaar overweg kunnen.

De organisatie Som Escola (Wij zijn school) riep op om op 18 December te protesteren tegen de gerechtelijke uitspraak. Een vijftigtal burgerorganisaties, zoals Omnium Cultural en Assemblea Nacional Catalana, sloten zich daarbij aan. Volgens de gemeentepolitie waren er rond de 35.000 deelnemers op de Passeig de Sant Joan, recht voor de deur van het gerechtshof in Barcelona. Ook het reeds aangekondigde concert van de zanger Lluis LLach in het sportpaleis Sant Jordi, waar 16.000 luisteraars aanwezig waren, diende (mede) als protest tegen de taalaanval.

Reacties in Spanje
In Spanje worden de Catalanen die het onderwijs in hun taal willen behouden beschuldigd van discriminatie van de Spaanse (meerderheids)taal. De leider van de Partido Popular, Pablo Casado, beschuldigt hen van ‘apartheid’. In de plenaire vergadering van het Congres vergelijkt Casado de bedreigingen tegen het gezin dat Spaans taalonderwijs wil met de moord van een politicus door de Baskische afscheidingsbeweging ETA. Tijdens een persconferentie verkondigt hij dat de leraren in Catalonië Spaans sprekende leerlingen dwarsbomen. (Zo zouden ze bijvoorbeeld niet naar het toilet mogen indien ze dat in het Spaans vragen.) Naar aanleiding van deze onwaarheden heeft JxCat een aanklacht tegen Casado ingediend wegens haatverspreiding. Ook verscheidene ministers van de Spaanse regering veroordelen de bedreigingen tegen de familie die Spaans onderwijs eist. Minister van BiZa, Fernando Grande-Marlaska, zegt dat ‘de bedreigingen onderzocht moeten worden’ en ‘volledig vertrouwen heeft in de veiligheidsdiensten die dit zullen onderzoeken’.

Wanneer de afgevaardigde Albert Botran van de CUP partij in het Spaanse Congres de (Catalaanse) verklaring van de ouders die voorstander zijn van taalonderdompeling voorleest, spat de VOX afgevaardigde Agustín Rosety (een gepensioneerde generaal en fervent aanhanger van Franco) in woede tegen Botran uit. De kamervoorzitter maant Rosety tot bedaren en snoert Botran de mond omdat zijn spreektijd voorbij zou zijn. Congresleden worden hun het spreken onmogelijk gemaakt wanneer zij hun betoog in het Catalaans houden. Het reglement van het Congres dat iedere andere taal dan het Castiliaans verbiedt staat in schril contrast met bijvoorbeeld het Zwitserse parlement waar de afgevaardigden zich in het Frans, Duits. Italiaans en Reto-Romaans kunnen uiten.

De media
Ook de Spaanse media dragen hun steentje bij in de vervorming van de Catalaanse realiteit. Volgens TV kanaal Antena 3 zouden de ouders die onderwijs in het Spaans willen, via de sociale media ‘massaal worden beledigd en bedreigd’. Daarvoor laten zij twee anoniem gemaakte Tweets zien. Daarnaast toont men een geschreven tekst op een muur met: ‘Volem escola en Català’ (‘Wij willen school in het Catalaans’) die de ‘diepe verdeeldheid’ in de Catalaanse samenleving zou moeten aantonen. De krant el Mundo, gevolgd door verschillende TV kanalen, uiten hun ‘ongerustheid’ over het opkomend nazisme in Catalonië. In haar editoriaal schrijft zij dat de ouders die voorstanders zijn van taalonderdompeling door het OM gerechtelijk onderzocht moeten worden wegens hun bedreigingen. Naar aanleiding van de berichten in de Spaanse pers over de bedreigingen laat het gerechtshof weten dat de Catalaanse regering bescherming moet bieden aan de familie die de rechtzaak heeft aangespannen. Over de doodsbedreigingen tegen het schoolbestuur rept de rechtbank geen woord.

Tot slot
De furieuze reactie van het Spaans nationalisme over het fake news van de bedreigingen tegen de ouders die Spaans onderwijs hebben geëist is een indicatie dat er een hetze tegen het Catalanisme, te beginnen bij de taal, gaande is. De aanval tegen het taalgebruik op school laat weer eens duidelijk zien waarom Catalonië onafhankelijk wil worden. Het is te hopen dat de affaire zal leiden tot enige saamhorigheid onder de politieke partijen die daar voorstander van zijn. Alles wijst er echter op dat het initiatief vanuit de bevolking zelf moet komen.

> De stand van zaken in en rond Catalonië > Kanttekeningen door Gerber van der Graaf > Weblog Gerber van der Graaf